Uluslararası Açık Erişim Haftası içinde bulunduğumuz hafta olan 24-30 Ekim 2022 tarihleri arasında “İklim Adaleti için Açıklık” teması ile kutlanmaya devam ediyor. Hafta boyunca süren etkinliklerde bu yılın teması iklim hareketi ve uluslararası açık (erişim) topluluğu arasında bağlantıyı ve iş birliğini teşvik etmenin önemine dikkat çekiliyor.
Hafta kapsamında “TÜBİTAK Açık Bilim Haftası Etkinliği 2022” başlıklı bir etkinlik gerçekleştirdi.
TÜBİTAK Başkanı Prof. Dr. Hasan Mandal’ın katılımıyla gerçekleşen çevrimiçi etkinlikte TÜBİTAK ULAKBİM Açık Ders Platformu’nun lansmanı yapıldı.
Moderatörlüğünü Ebru Soyuyüce Aydın’ın yaptığı etkinlik, TÜBİTAK ULAKBİM Müdürü Mehmet Mirat Satoğlu’nun açılış konuşması ile başladı. Ulusal ve uluslararası birçok akademisyen ve araştırmacının katıldığı programda Satoğlu ülkemizde 2012 yılından bu yana Açık Erişim Haftasının kutlandığından bahisle açık bilimin tüm dünya için bir imkân olduğunu, tüm ülkeler ve araştırmacılar için teknolojinin bu imkanlarını kullanmanın önemine değindi.
Açık erişim konusunda dünyada gerçekleşen dönüşümde modellerin gelişmeye başladığını, yeni yazılımlar, yeni kavramların her geçen gün daha da olgunlaştığını ifade eden Satoğlu TÜBİTAK ULAKBİM’in bu konudaki gelişmeleri yakından takip ettiğini vurguladı. Satoğlu konuşmasında “TÜBİTAK olarak araştırma altyapılarını araştırmacılarımızın hizmetine sunuyor; açık erişim ve açık bilimi politikalarımızla sahipleniyoruz.” dedi.
Dünyada bilimsel faaliyetlerde, yayıncılıkta, laboratuvar notlarında, uzaktan eğitim ders materyallerinde, teknolojinin imkanlarıyla çok fazla insana ulaşmanın artık mümkün olduğunu ifade eden Satoğlu, çok daha ucuz ve erişilebilir bir şekilde iş birliklerinin ve verimliliklerinin artırıldığını belirtti.
“Açık Bilim haftasında İklim Değişikliği ve Açık Bilim Yaklaşımlarımız” başlıklı bir sunum yapan Prof. Dr. Hasan Mandal Açık Erişim Haftası Etkinliğinin İklim Adaleti Temasıyla yapılmasından duyduğu memnuniyeti “Bu konu bizim için de çok kritik ve TÜBİTAK odağındaki bilim, teknoloji ve yenilik ekosistemindeki odağımızla tamamen buluşuyor. O yüzden bu etkinliği çok kıymetli buluyorum” diye ifade etti.
TÜBİTAK ULAKBİM tarafından Türkiye çapında açık bilim ve ilgili konularda farkındalık yaratmak, mevcut bilgi düzeyini artırmak, araştırmacıların proje süreçlerini kolaylaştırmak ve kamu fonlarıyla üretilen bilimsel içeriğin korunmasına katkıda bulunabilmek için planlanmış TÜBİTAK ULAKBİM Açık Ders Platformu’nun da tanıtımını yapan Mandal konuşmasında "İklim krizi ile mücadele edilebilmesi için bilgiye daha hızlı ve açık bir şekilde ulaşmaya ihtiyaç var." değerlendirmesinde bulunarak açık bilim konusunun farkındalığın ötesinde bir zorunluluk olduğuna dikkati çekti.
İklim krizinin dünyanın farklı yerlerinde farklı etkiler yapacağını dile getiren Mandal, karmaşık risklerin aşılması için farklı çözümlerin belirlenmesi gerektiğini, bu kapsamda açık bilimin önemli olduğunu vurguladı. TÜBİTAK’ın açık bilim politikasının da 2019'da yayınladığını hatırlatan Mandal, bu alanda en erken harekete geçen kurumlardan biri olduklarının altını çizdi ve süreçlerin iyileştirilmesine yönelik yenilikleri anlattı.
Açık bilim yaklaşımının her düzeyde kurumla paylaşmak üzere uygulandığını ve ülke politikası olduğunu kaydeden Mandal, politika üreten ve hatta bazen de öncü bir yaklaşım içinde olduklarını belirtti.
Bilim ekosisteminden artık daha fazla etki oluşturmasını beklendiğine dikkat çeken Mandal, “İş birliğinden daha fazla birlikte iş yapmaya ihtiyaç var. Sorunların çözümüne ilişkin “Nasıl” sorusunun yanıtının da çözümlerin de, kolaylaştırıcı yolun da açık bilimden geçtiğini düşünüyorum.” değerlendirmesinde bulundu. "Açık Ders Platformumuz ile farkındalık oluşturuyor, bilgi düzeyinin artırılması, araştırmacıların proje süreçlerinin kolaylaştırılması ve kamu fonları ile üretilen bilimsel içeriğin korunmasını sağlıyoruz." dedi.
Etkinlik Hacettepe Üniversitesinden Doç.Dr. Zehra Taşkın ve Dr. Güleda Doğan’ın Açık Ders Platformu uygulaması sunumları ile devam etti. https://acikders.ulakbim.gov.tr/ adresinde yer alan platformun Türkiye’nin en geniş kapsamlı açık bilim eğitimi platformu olduğunu belirten Taşkın, içerikte açık bilimin her unsurun yer aldığını söyledi. Taşkın sisteme üye olunarak sertifikalı programlara katılabileceğini ya da üye olmadan herkese açık paketleri kullanarak içeriklere ulaşılabileceğini belirtti. Dr. Güleda Doğan Açık Ders Platformunda Araştırma Verilerinin Yönetimi Eğitiminden, Açık Bilim El Kitabına, Sorumlu Araştırma ve Yenilik’ten Açık Akran Değerlendirmesi, Açık Hakemlik, Açık Atıflar, Metin ve Veri Madenciliği ve Açık Tekrarlanabilir Araştırma başlıklı modüllerin tanıtımını yaparak, çok zengin bir içeriğin olduğunu anlattı. Aynı zamanda bu platformun gelişmeye devam ettiğini ve yakın zamanda yeni modüllerin eklenebileceğini belirtti.
CWTS'ten (Leiden Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Araştırmaları Merkezi) etkinliğimize katılan Dr. André Brasil Brezilya araştırma değerlendirme sistemi örneği üzerinden yerel dilde yayınların önemi ve disiplinler arası farklılıklar konusunda etkileyici bir sunuş gerçekleştirdi.
Fin Meteoroloji Enstitüsü’nden Dr. Anca Hienola “İklim araştırmalarında Açık Bilim: İyi, kötü ve Çirkin” başlıklı sunumlarında açık erişim çalışmalarının sivil toplum kuruluşlarına ulaştığında büyük bir toplumsal etkiye sahip olabileceğinden bahsederek, bu konuda dünyada yapılan iyi ve kötü uygulamaları karşılaştırarak sundu.
Dr. Emrah Akkoyun çevrimiçi etkinlikte “Veri Paylaşımında Aperta” başlıklı sunumunu gerçekleştirdi. Sunumunda Aperta Türkiye Veri Arşivini anlatan Akkoyun, Sabancı Üniversitesi Mühendislik ve Doğa Bilimleri Fakültesi Öğretim Üyesi Ogün Adebali’nin yürütücülüğünü yaptığı ve ağustos ayında Oxford MBE dergisinde yayınlanan PHACT makalesine (https://doi.org/10.1093/molbev/msac114) ait 5123 proteinden elde edilen verileri Aperta Türkiye Açık Arşivine koyma deneyimlerini paylaştı. “Aperta, diğer araştırma gruplarında üretilen veri ve yazılım gibi çıktılara artarak ev sahipliği yaparak yeni iş birliklerini sağlaması, çalışmanın görünebilir olması ve araştırma maliyetlerini düşürme noktasında kritik öneme sahiptir.” dedi. Gelecekte büyük veri setlerine de olanak sağlayacak ve ulusal/uluslararası iş birliklerini artıracak bilimsel veri havuzunun kurulmasının önemli faydalar sağlayabileceğini ifade etti.
“TÜBİTAK Açık Bilim Politikası ve ARDEB’de Uygulamalar” başlıklı sunumunda Dr. Mahur Turan, Açık Ders Platformu ile araştırmacıların hiçbir sorusunun cevapsız kalmayacağını, platformda her sorunun sistematik olarak açıklandığını belirtti. ARDEB projeleri kapsamında üretilen yayın ve verilerin otomatik olarak Aperta’ya yüklenmesi yönünde çalışmalar yaptıklarını ifade etti.
Etkinliğin son konuşmasını EOSC ve Açık Bilim başlıklı konuşmaları ile Doç. Dr. Duygu Çelik gerçekleştirdi. EOSC’un nasıl ve niçin başladığını, Avrupa Birliği komisyon politikalarını ve Türkiye olarak şu an nerede olduğumuzu anlatan ayrıntılı bir sunum gerçekleştirdiler.
TÜBİTAK ULAKBİM Açık Ders Platformu https://acikders.ulakbim.gov.tr/ araştırma verilerinin yönetimi, veri yönetim planı oluşturma, sorumlu araştırma, açık atıflar gibi konularda içerdiği kapsamlı eğitimler yanında Açık Bilim Eğitimi El Kitabı'nı da araştırmacıların hizmetine sunuyor. https://tubitak-ulakbim.gitbook.io/acik-bilim-egitim-el-kitabi/ Adresinde yer alan kitap Açık Bilim prensipleriyle ilgili bilgi almak isteyen araştırmacıların ilk başvuru kaynağı olarak geliştirilen Platform, veri yönetim planları ve açık veri ile ilgili eğitimler ile araştırmalarda kullanılan verilerin standartlara uygun olarak ve uzun süreli korunmasını sağlarken, aynı verilerle yeni çalışmalar yapılmasına imkân tanıyor.
Etkinliğin video kaydına aşağıdaki bağlantılardan ulaşabilirsiniz.